Wat is Diafragma?

In fotografie wordt de opening van je lens het diafragma genoemd. Je kan de grootte van het diafragma verkleinen of vergroten om meer of minder licht op je camerasensor te laten vallen.

Eigenlijk werkt een diafragma hetzelfde als je ogen. Als je van een lichte naar een en donkere omgevingen gaat, of andersom, wordt je pupil groter of kleiner doordat je iris zich ontspant of juist aanspant.

De grote van het diafragma wordt weergegeven door het diafragmagetal of f-stop. 

Lagere diafragmagetallen, zoals f1.4 en f2.8, zorgen voor meer licht op de lens omdat ze een groter diafragma vertegenwoordigen.

De hogere diafragmagetallen, zoals f8 en f16, zorgen daarentegen voor minder licht op de lens omdat ze kleinere diafragma’s vertegenwoordigen.

Dit lijkt in het begin misschien een beetje tegenstrijdig, maar wordt duidelijker als je foto’s maakt met verschillende f-stops.

Hoe beinvloed diafragma scherptediepte?

Scherptediepte is de benaming van het scherpe gedeelte van de foto voor en achter het onderwerp waarop de lens is scherpgesteld. Hoe lager het diafragamagetal, hoe kleiner de scherptediepte. Of simpel gezegd: hoe scherp of onscherp de achtergond van je foto is.

Hoe lager het diafragmagetal, hoe groter de opening in de lens, hoe minder scherptediepte, hoe vager de achtergrond.

Hoe hoger het diafragmagetal, hoe kleiner de opening in de lens, hoe groter de scherptediepte, hoe scherper de achtergrond.

Hoe beïnvloed diafragma belichting?

Bij een hoger diafragmagetal zit een kleiner gat in de lens waardoor er minder licht op de sensor valt. Bij een lager diafragmagetal gebeurt juist het tegenovergestelde. Door de grotere opening in de lens valt er juist meer licht op de sensor.

Naast scherptediepte verandert het diafragma dus ook de belichting van je foto. Kijk maar naar onderstaande foto. 

Links was het diafragmagetal hoog en kwam er minder licht binnen dan de goed belichte foto in het midden. Rechts stond het diafragma helemaal open en kwam er te veel licht binnen.

 Als iemand het over een lichtsterke lens heeft, bedoelt diegene dat het een lens is met een groot diafragma ofwel een klein diafragmagetal.

Hoe beinvloed diafragma sluitertijd?

Het gebruik van een laag diafragmagetal betekent dat er meer licht door de lens op de sensor valt. Daarom hoeft de sluiter minder lang open te blijven om een goed belichte foto te maken, wat zorgt voor een snellere sluitertijd.

Het omgekeerde is ook waar: het gebruik van een hoog diafragmagetal betekent dat er minder licht door de lens op de sensor valt en daarom zal de sluiter langer open moeten blijven, wat zich vertaalt in een langere sluitertijd.

Wat is een groot of een klein diafragma?

Het volgende is belangrijk om te begrijpen, zodat je het nooit meer vergeet: kleine getallen vertegenwoordigen grote openingen en grote getallen vertegenwoordigen kleine openingen!

Veel beginnende fotografen raken in de war als je het hebt over een groot of een klein diafragma. 

Dus een klein diafragmagetal heeft een grote opening en dat is geen fout.

Een diafragma van f/2.8 heeft een grotere opening dan f/4 en veel groter dan f/16.

De meeste mensen vinden dit moeilijk te onthouden, omdat het precies het tegenovergestelde is van wat je zou verwachten.

Er is een redelijke eenvoudige verklaring die duidelijker maakt hoe het zit: Het diafragmagetal van een lens is gelijk aan de brandpuntsafstand (ƒ) van de lens gedeeld door de apertuur (D), opening van de lens.

Als je bijvoorbeeld te maken hebt met een diafragmategal van f/16, dan kun je dit als ezelsbruggetje zien als de breuk van 1/16e. De breuk 1/16 is duidelijk veel kleiner dan de breuk 1/4. Precies om deze reden is een diafragma van f/16 kleiner dan f/4.

Dus als fotografen een groot diafragma aanbevelen voor een bepaald type fotografie, vertellen ze je dat je bijvoorbeeld f/1.4, f/2 of f/2.8 moet gebruiken. En als ze een klein diafragma voor een van je foto’s aanraden, raden ze je aan om bijvoorbeeld f/8, f/11 of f/16 te gebruiken.

Wat is een goed diafragma?

In een donkere omgeving, waar weinig licht door de lens komt, is het optimale diafragma anders dan bijvoorbeeld overdag, als er meer licht door de lens komt.

Het vergt iets meer uitleg om te weten welk diafragma je voor je foto’s moet gebruiken.

Daarvoor gaan we twee eerder besproken onderdelen nog een keer behandelen: belichting en scherptediepte.

Als je het artikel Wat is sluitertijd of Wat is ISO hebt gelezen weet je dat het diafragme niet de enige factor is die je belichting bepaalt. Toch speelt het een belangrijke rol.

Je kan bijvoorbeeld ’s nachts beter een groot diafragma, zoals f/2.8, gebruiken.  Wederom net zoals de pupillen van onze ogen, die verwijden om elk laatste beetje licht vast te leggen.

Wat de scherptediepte betreft is het belangrijk om te onthouden dat een kleine diafragmawaarde zoals f/2.8 zal resulteren in een onscherpe achtergrond (ideaal voor portretten met weinig scherptediepte).

Waarden zoals f/8, f/11 of f/16 zullen voor veel meer scherptediepte zorgen (ideaal voor landschappen en architectuurfotografie).

In feite is scherptediepte het deel van het diafragma waar ik het meest over nadenk. Dit is meestal het lijstje dat ik afwerk voordat ik een foto maak:

1. Hoeveel scherptediepte wil ik in mijn foto?
2. Ik stel het diafragme in dat daarvoor zorgt.
3. Welke sluitertijd gebruik ik om er voor te zorgen dat mijn foto scherp en goed belicht is?
4. Ik stel de juiste sluitertijd in.
5. Is de foto te donker bij de sluitertijd die ik wil, dan pas ik de ISO waarde aan zodat de belichting goed is.

Hier is een handige cheatsheet om te kijken hoe scherptediepte werkt:

Diafragma instellen

Als je tot hier bent gekomen in het artikel ben je niet van plan om je camera op de automatische stand te zetten. En terecht! Als de camera diafgrama automatisch instelt, krijg je waarschijnlijk de totaal verkeerde scherptediepte in je afbeelding.

Er zijn twee standen waarmee je diafragma handmatig kan instellen. Dit zijn de diafragmavoorkeur stand en de handmatige stand.

Diafragmavoorkeur staat aangegeven als “A” of “Av”, van Apperture of Apperture Value.

De handmatige stand staat aangegeven als “M” van Manual. Meestal vind je alle standen op de draaiknop aan de bovenkant van je camera.

Bij diafragmavoorkeur selecteer je het gewenste diafragma en selecteert de camera automatisch de sluitertijd. Je kan ISO handmatig instellen of op auto ISO zetten.

Diafragmavoorkeur is ideaal voor alledaagse fotografie, waarbij je niks anders wil instellen dan diafragma. Super handig voor bijvoorbeeld landschapsfotografie.

In de handmatige modus selecteer je zowel het diafragma als de sluitertijd handmatig (ISO kan weer handmatig of op auto ISO).

De handmatige modus kost meer tijd en geeft je meestal toch hetzelfde resultaat als diafragmavoorkeur.

Het is alleen nodig in specifieke situaties waarin je meerdere opnames precies hetzelfde wilt belichten, of wanneer de meter van de camera het allemaal niet meer snapt.

Ik gebruik de handmatige stand bijvoorbeeld bij sneeuw of mist of als ik de sterren wil fotograferen.

Van de zon of lichtbronnen sterretjes maken

Je hebt het vast wel eens in een foto gezien. Lantarenpalen of de zon zijn veranderd in een soort van sterretjes. Maar hoe doe je dat?

Elk diafragmablad in je lens zorgt er voor dat je zo’n straal van een sterretje krijgt. Tenzij je lens een oneven aantal balden heeft, dan krijg je er twee keer zo veel.

Dit gebeurt alleen als je een klein, helder lichtpuntje fotografeert, zoals een lanterenpaal of de zon.

Als je zo veel mogelijk stralen wilt, gebruik dan een klein diafragma. Ik vind het resultaat het best op f16, maar je moet natuurlijk voor jezelf bedenken wat jij het mooist vindt.

Samenvatting

Zoals je nu wel begrijpt is diafragma een superbelangrijke instelling in fotografie, misschien wel een van de allerbelangrijkste.

Kort samengevat:

Een klein diafragma:

• Maakt je foto’s donkerder
• Geeft je meer scherptediepte
• Verhoogt de intensiteit van lichtsterretjes

Een groot diafragma doet precies het tegenovergestelde.

Leuk al die theorie, maar om het echt te leren moet je nu aan de slag. Ik ben heel benieuwd wat voor foto’s je met deze kennis gaat maken.